Trybunał Konstytucyjny orzekł, że obcięcie świadczeń emerytalnych jest niekonstytucyjne. Trudna sytuacja finansowa oraz zagraniczne zobowiązania państwa nie są wystarczającymi powodami obniżenia emerytur. Ekspresowy tryb uchwalania ustawy oraz brak odpowiedniego vacatio legis uznano za nieodpowiednie. W ustawie zabrakło rekompensat wypłacanych po uzdrowieniu finansów publicznych.
21 grudnia 2009 roku Trybunał Konstytucyjny Łotwy uznał za niekonstytucyjne obniżenie świadczeń emerytalnych w okresie od 1 lipca 2009 do 31 grudnia 2012. Rząd chciał obciąć emerytury odpowiednio o 10% dla niepracujących oraz o 70% dla pracujących emerytów. Emeryci oraz niektórzy posłowie wnieśli razem około 9 tysięcy skarg. Poniżej przedstawiam argumentację Trybunału.
Trybunał stwierdził, że trudna sytuacja finansowa państwa nie jest wystarczającym powodem do zmniejszenia emerytur. Rząd argumentował swoją decyzję potrzebą wywiązania się z zagranicznych zobowiązań. Wierzyciele natomiast nie nalegali na cięcia w tej sferze. Zdaniem sędziów stojących na straży konstytucji prawo do świadczenia emerytalnego należy do grupy praw podstawowych. Państwo jest zobowiązane do gwarancji świadczeń emerytalnych w każdych warunkach gospodarczych. Potrzeba stabilnych emerytur jest szczególnie silna podczas dekoniunktury.
Szybki tryb przyjęcia prawa oraz brak odpowiedniego okresu przejściowego naraził emerytów na trudności natury finansowej. Nie mieli oni możliwości płynnego, mniej bolesnego dostosowania się do zmian. Obniżone zostało, niejednokrotnie jedyne, źródło i tak już relatywnie niskiego dochodu. Dwutygodniowy okres przejściowy w sposób rażący narusza zasadę vacatio legis.
Trybunał zwraca uwagę na brak planu przyszłych rekompensat. W zmienionym prawie zabrakło jakiejkolwiek wzmianki o zwrocie zabranych pieniędzy w przyszłości, gdy sytuacja finansów publicznych poprawi się.
Sędziowie podkreślili, że prawo powinno być tworzone w sposób przemyślany i zapewniający stabilność. Szczególnie tyczy to się systemu emerytalnego, który z założenia ma gwarantować odpowiedni poziom dochodów. Przypomnieli również o wprowadzeniu (w ekspresowym tempie) dodatku rodzicielskiego w 2007 roku – wydatku, któremu nie towarzyszyło podniesienie składki – przychodu.
Trybunał Konstytucyjny oprócz orzeczenia o niekonstytucyjności obniżenia poziomu wypłacanych świadczeń emerytalnych zasądził, że ograniczenia w wysokości wypłacanych emerytur mają zostać usunięte do 1 marca 2009. Również do tego czasu ma być przygotowana procedura rekompensacyjna dla pokrzywdzonych przez prawo rezydentów. Pełna refundacja ma zostać zakończona nie później niż do 1 lipca 2015 roku.
