Unia Europejska chce już teraz wprowadzić ułatwienia w wymianie z Ukrainą, nie czekając do lata na podpisanie z Kijowem umowy o strefie wolnego handlu. Tym samym władze UE podkreślają, że pomoc Ukrainie powinna odbywać się dzięki poszerzeniu wolnego rynku, a nie jedynie przez przekazanie miliardów euro. Podobnie UE postępowała w przeszłości wobec innych krajów, m.in. Polski w okresie transformacji. Aby plan miał sens, Unia musi teraz działać jak najszybciej.

11 marca br. Komisja Europejska przedstawiła Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu projekt jednostronnego zawieszenia ceł na import ukraińskich towarów do Unii jeszcze przed sygnowaniem i wejściem w życie porozumienia o wolnym handlu (tzw. DCFTA). Warto zaznaczyć, że umowa ta zostanie podpisana dopiero w czerwcu lub lipcu br., po majowych wyborach na Ukrainie, a zatem zacznie wstępnie obowiązywać od 1 sierpnia lub 1 września, natomiast pełna strefa wolnego handlu powstanie prawdopodobnie w 2015 r. Dlatego Unia Europejska powinna jak najszybciej wprowadzić jednostronne zawieszenie ceł na podstawie m.in. art. 20f Wspólnotowego Kodeksu Celnego. Tym bardziej, że wprowadzanie podobnych ułatwień handlowych dla krajów rozwijających się znajduje odzwierciedlenie w praktyce UE, m.in. wobec Afryki, Birmy, a także Polski w okresie transformacji. Jak ogłosił szef KE José Manuel Barroso, dla Ukrainy „wczesne jednostronne zastosowanie przepisów DCFTA o imporcie towarów oznacza ochronę milionów miejsc pracy”. Aby zrealizować ten plan, Unia musi bardzo skrócić czas konsultacji i akceptacji projektu zmian na forum Rady UE i europarlamentu, tak aby do zawieszenia ceł doszło w ciągu kilku najbliższych tygodni.

Wsparcie kraju przechodzącego polityczno-gospodarcze przemiany powinno odbywać się dzięki poszerzaniu wolnego rynku, a nie tylko poprzez udzielanie bezpośredniej pomocy finansowej. Dlatego Komisja Europejska słusznie proponuje jak najszybsze wprowadzenie ułatwień w handlu Ukrainy z UE.

Bruksela ma długą tradycję wprowadzania ułatwień handlowych w celu pomocy państwom rozwijającym się i przechodzącym przemiany polityczno-gospodarcze. We wrześniu 1990 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza (poprzedniczka obecnej Unii) zwiększyła Polsce kwoty eksportowe na wyroby przemysłu tekstylnego i stalowego oraz na dwa lata zawiesiła cła importowe i antydumpingowe na polskie towary. Była to samodzielna decyzja EWG, niezapisana we wcześniejszej umowie o współpracy z Polską z 1989 r. Za to w 2001 r., aby wesprzeć państwa najsłabiej rozwinięte, UE wprowadziła w życie inicjatywę „Everything but Arms”, pozwalającą na bezcłowy import wszystkich towarów (oprócz broni) z państw najmniej rozwiniętych do Unii. W decyzji tej chodziło głównie o wsparcie Afryki Subsaharyjskiej. Ostatnio, w 2013 roku, Rada Unii Europejskiej rozporządzeniem nr 607/2013 przywróciła Birmę do grupy państw objętych unijnymi preferencjami handlowymi. Zostały one w 1997 r. uchylone jako sankcja UE za stosowanie przez birmańską juntę pracy przymusowej. Unia przywróciła preferencje, wyrażając uznanie dla przeprowadzanych przez Birmę reform i chcąc wesprzeć rozwój gospodarczy tego południowoazjatyckiego kraju.

W przypadku Ukrainy likwidacja – jeszcze przed podpisaniem i wdrożeniem DCFTA – unijnych stawek celnych na towary z Ukrainy zwiększyłaby dochody ukraińskiej gospodarki z eksportu dóbr na rynki krajów UE oraz przyczyniłaby się do wzrostu inwestycji i zatrudnienia na Ukrainie. Warto podkreślić, że to Unia Europejska jest głównym partnerem handlowym Kijowa: w 2012 r. handel z krajami UE stanowił 33,7 proc. wymiany Ukrainy z zagranicą (handel z Rosją wyniósł 21,6 proc.). Wzrost możliwości handlu z Unią przyspieszy zatem rozwój gospodarczy Ukrainy, co jest szczególnie ważne w czasie obecnych przemian gospodarczo-politycznych, które mają na celu demokratyzację kraju, rozszerzanie wolnego rynku oraz likwidację postsocjalistyczno-oligarchicznej struktury gospodarki. Szybkie zniesienie barier przez UE może też zniwelować sankcje ekonomiczne ze strony Rosji, zarówno obecne – jak zaostrzenie kontroli celnych w styczniu br. – jak i potencjalne.

Obecne stawki unijnych ceł na ukraińskie towary, które po wejściu w życie projektu regulacji z 11 marca spadną do zera

Po pierwsze, ukraińska gospodarka skorzysta na zniesieniu ceł na towary, które są najczęściej kupowane przez importerów z Unii Europejskiej. Przykładowo średnia taryfa celna na owoce i warzywa z Ukrainy spadnie z odpowiednio 7,1 i 8,9 proc. do zera. Po drugie, rzadziej importowane z Ukrainy produkty, takie jak odzież czy artykuły spożywcze, mogą zacząć być dużo chętniej kupowane przez Europejczyków, jeżeli zlikwidowane zostaną wysokie (wynoszące średnio 9 proc.) cła nakładane na towary z tych kategorii.

Od wniosku Komisji do ostatecznej decyzji Rady UE o przywróceniu preferencji dla Birmy upłynął prawie rok. Aby pomóc przechodzącej przemiany Ukrainie, zniesienie ceł przez Unię musiałoby być szybkie i wejść w życie w ciągu kilku tygodni. Trzeba mieć nadzieję, że kwestia zawieszenia ceł na ukraińskie towary przed podpisaniem DCFTA zostanie przez Komisję, Parlament i Radę potraktowana priorytetowo.

Artykuł Unia Europejska wesprze Ukrainę, poszerzając wolny rynek pochodzi z serwisu Blog Obywatelskiego Rozwoju.

Obalanie pomniku Lenina na Ukrainie, źródło: NBC News

Wydarzenia na Ukrainie przypominają nam o tym co dla krajów Europy Zachodniej jest oczywiste, a na co ciężko pracowała Europa Wschodnia. Wolność słowa, praworządność czy społeczeństwo zorganizowane na zasadach dobrowolnej współpracy nie są monotonnymi dodatkami do życia codziennego, lecz ideałami dla których ludzie są gotowi wyjść na ulice.

Mogliśmy usłyszeć niezliczone opinie co do przyczyn ostatnich wydarzeń na Ukrainie. Od skomplikowanych debat historycznych, dyskusji o rywalizacji Wschodu z Zachodem po Zimnej wojnie czy analizy interesów biznesowych. Wszystko to odegrało zapewne swoją rolę. Jednak skupiając się na kluczowych wydarzeniach i osobach często pomija się kwestię fundamentalną – ukraińskie społeczeństwo.

Ukraińcy wydają się być zmęczeni tkwieniem od dwóch dekad w okresie transformacji. Zniszczenie pomnika Lenina, pomimo wyłącznie symbolicznego i jednorazowego charakteru, było wydarzeniem znaczącym. Przypomina to światu, że pomimo obalania wielu pomników Lenina, ich burzenia, stapiania, sprzedaży na złom i wyrzucenia na śmietnik historii, w pewnych miejscach w Europie Wschodniej pomniki te pozostały. Nie jest zaskoczeniem, że tam gdzie miało to miejsce, transformacja postępowała najwolniej. Biorąc pod uwagę jakikolwiek wskaźnik: wolności ekonomicznej, swobody prowadzenia działalności gospodarczej, przejrzystości czy braku korupcji, zauważamy, że istnieje wyraźny związek pomiędzy szybkością przekreślania komunistycznej przeszłości a obecnym poziomem rozwoju. Począwszy od uwarunkowań społeczno-ekonomicznych na dostępności szerokopasmowego Internetu skończywszy.

Ukraińcy czują się oszukani w kontekście realizacji ich marzeń i aspiracji. Część mieszkańców Ukrainy identyfikuje się w większym stopniu z Europą niż ze swoim wschodnim sąsiadem. Linie podziału mogą mieć charakter zarówno geograficzny (wschodnia i zachodnia część kraju) lub demograficzny. To czy ich marzenia zostałyby zrealizowane w ramach umowy stowarzyszeniowej z UE jest istotnym pytaniem. Jednak decyzja ukraińskich władz o odejściu ze ścieżki integracji z Europą pobudziła Ukraińców do walki o sprawy bardziej namacalne niż wolność handlu z UE.

Czy mogło stać się inaczej? Wyobraźmy sobie nastroje społeczne, gdyby rozpatrywano kwestię członkostwa w UE czy podróży bezwizowych. Czy rząd ukraiński odrzuciłby takie propozycje? Unia Europejska musi szczerze odpowiedzieć sobie na pytanie, czy chce zbliżenia z Ukrainą i czy pełne członkostwo kiedykolwiek będzie poważnie rozpatrywane. Mogę się założyć, że niektórzy unijni urzędnicy myślą, że mogą zachęcić Ukrainę do pozytywnych zmian, odsuwając ją od Rosji, unikając jednocześnie dyskusji o kwestii członkostwa. To co UE określa jako swoją „miękka siłę nacisku” to zdolność do przeprowadzania zmian w innych krajach uwarunkowana obietnicą przystąpienia do Unii w bliżej nieokreślonym terminie. To rodzaj zachęcającej marchewki. Skuteczność tej metody ma jednak swoje granice. Po pewnym czasie nieosiągalna marchewka staje się utrapieniem, które dość dobrze zostało wykorzystane przez przeciwników integracji z Europą.

Zerwanie z  pozostałościami komunizmu i centralnym planowaniem zdecydowanie się opóźnia. Jak muszą się czuć mieszkańcy Europy Wschodniej, gdy widzą zachodnich Europejczyków machających czerwonymi flagami i śpiewających „Międzynarodówkę”? Obalenie pomników Lenina jest najlepszym wyznacznikiem tego co ludzie, którzy żyli w socjalizmie, myślą o tym systemie.  Dla Europejczyków ze Wschodu postumenty komunistycznych liderów to znacznie więcej niż przyczynek do teoretycznych debat o socjalizmie, jak odbierają to zachodni intelektualiści, dyskutujący o korzyściach z państwowej kontroli nad środkami produkcji. Pomniki Lenina, istniejące czy usunięte, stanowią upiorne wspomnienie całych pokoleń zastraszonych przez szaleńczy komunistyczny reżim. Dziś Ukraińcy myślą poważniej o liberalnej demokracji, niż większość Europejczyków. Tradycyjne wartości Europy,  takie jak samodzielność i samostanowienie, są  znacznie silniejsze na kijowskim Majdanie Niepodległości niż np. w Grecji.

Na koniec mały istotny szczegół. Fragmenty rozbitego na Ukrainie pomnika Lenina zostały sprzedane. Nic lepiej nie uosabia ducha i ambicji wschodnich Europejczyków, niż akt tej spontanicznej przedsiębiorczości. Jeśli Europa myśli poważnie o swojej przyszłości, to priorytetem powinno być wyeliminowanie z życia wszelkich pozostałości Lenina i włączenie reszty Europy Wschodniej do wspólnej Europy.

Artykuł Zburzmy ostatnie pomniki Lenina pochodzi z serwisu Blog Obywatelskiego Rozwoju.