źródło: https://maxpixel.freegreatpicture.com/Drink-Espresso-Counter-Cup-Coffee-Caffeine-Bell-423198

Żadne inne używki nie miały takiego znaczenia dla cywilizacji człowieka jak kofeina i alkohol. Natura stworzyła obie substancje aby zabijać stworzenia mniejsze od nas – ewolucja obdarzyła rośliny kofeiną, aby truć owady, a drożdże produkują etanol, aby zabijać mikroby.

W związku ze swoją toksyczną naturą, alkohol zabija rocznie 3,3 miliona ludzi rocznie, czyli jest odpowiedzialny za 5,9% wszystkich zgonów i za 25% zgonów między 20 a 39 rokiem życia. Alkohol powoduje choroby wątroby, wiele odmian raka oraz inne szkodliwe skutki zdrowotne i społeczne. Z drugiej strony, badania wskazują, że alkohol pomógł w stworzeniu samej istoty ludzkiej cywilizacji.

Pijana Historia

Konsumpcja napojów alkoholowych mogła dać wczesnym homo sapiens przewagę. Zanim nauczyliśmy się filtrować wodę albo przyrządzać jedzenie, ryzyko dostania się szkodliwych mikrobów do organizmów było tak wielkie, że odkażające właściwości alkoholu powodowały, że był on bezpieczniejszy do konsumpcji niż alternatywy bezalkoholowe (pomimo szkodliwych skutków działania samego alkoholu).

Nawet nasi prymitywni przodkowie mogli spożywać etanol w formie rozkładających się owoców. Robert Dudley, twórca hipotezy „pijanej małpy”, wierzy, że powód dzisiejszego nadużywania alkoholu  „pochodzi z niedopasowania pomiędzy prehistorycznym a doczesnym środowiskiem”.

Na początku, ludzie pozyskiwali alkohol z dzikich roślin. Wino palmowe, nadal popularne w częściach Afryki i Azji, najprawdopodobniej pochodzi z 16 000 r. p.n.e. Napój alkoholowy z Chile  produkowany z dzikich ziemniaków mógł być produkowany nawet od 13 000 r. p.n.e. Naukowcy uważają, że to pragnienie stałego i regularnego zaopatrzenia w alkohol mogło zapoczątkować ideę rolnictwa i cywilizacji osiadłej.

Pozostałości sztuki garncarskiej w chińskim Jiahu dowodzą, że ludzkość znała i piła wino ryżowe od przynajmniej 7 000 r. p.n.e. Ryż zaczął być kultywowany w 8 000 r. p.n.e. ale mieszkańcy Jiahu zaczęli uprawiać ryż w tym samym czasie w jakim rozpoczęli picie wina ryżowego.

„Udomowienie roślin było motywowane chęcią posiadanie większej ilości napojów alkoholowych” – twierdzi archeolog Patrick McGovern. W przeszłości wielu naukowców myślało, że ludzie udomowili zboże dla chleba, a piwo było tylko produktem ubocznym. Dzisiaj, niektórzy naukowcy, jak McGovern, uważają, że było odwrotnie.

Przed Starbucksem

Alkohol był z nami od początków cywilizacji, ale użycie kofeiny pojawiło się znacznie później. Chińczycy zaczęli spożywać herbatę z kofeiną około 3 000 r. p.n.e. Jednak kawa, z swoją większą ilością kofeiny została najprawdopodobniej wynaleziona w Jemenie w XV w.  

Przed epoką Oświecenia Europejczycy pili alkohol przez cały dzień. Później, poprzez handel z państwami Arabskimi, nastąpiła transformacja. Kawa-stymulant, bogata w kofeinę, jak burza obiegła kontynent i zastąpiła alkohol.

Jak stwierdził pisarz Tom Standge:

Skutki wprowadzenia kawy do Europy w XVII w. był bardzo widoczne, ponieważ zwykłe napoje tamtych czasów, nawet podczas śniadania, miały postać słabego „małego piwa” i wina. Oba te napoje były bezpieczniejsze niż woda, która mogła być łatwo skażona… Kawa… była nową i bezpieczną alternatywą dla napojów alkoholowych. Ci którzy pili kawę zamiast alkoholu zaczynali dzień w sposób czujny i baczny zamiast bycia zrelaksowanymi i lekko nietrzeźwymi, więc jakość i czas ich pracy wzrastały… Zachodnia Europa zaczęła się budzić z alkoholowego otumanienia trwającego wieki.

Kawiarnie szybko zostały centrami spotkań publicznych gdzie przeróżne osobistości debatowały nad polityką i filozofią. Sam Adam Smith uczęszczał do kawiarni nazwanej „Cockspur Street” i innej pod nazwą „Turk’s Head”. W obu pracował nad swoim dziele Wealth of Nations (chodzi o dzieło „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” – przyp. tłum.).

Napędzani Kofeiną

Od czasów bostońskiej „Tea Party” wielu Amerykanów wybrało kawę ponad herbatę, co oczywiście spowodowało wzrost konsumpcji kofeiny. Thomas Jefferson nazwał kawę „ulubionym napojem cywilizowanego świata”. Nawet dzisiaj, Amerykanie piją trzykrotnie więcej kawy od herbaty. Jak pisał historyk Mark Pendergrast „Rewolucja Francuska i Amerykańska Wojna o Niepodległość były planowane w kawiarniach”.

Oświecenie i Rewolucja Przemysłowa były czasem eksplozji innowacji i nowych pomysłów. Poziom życia gwałtownie wzrósł. Powstały nowe formy rządów. W bliskiej przeszłości, globalizacja wyniosła na nowy poziom klasyczną, liberalną ideę pokojowej wymiany. Dzięki temu, światowe nierówności społeczne i ekonomiczne została znacznie zmniejszona.

Dzisiaj, mimo wzrostu ludności, mniej ludzi żyje w biedzie niż wcześniej. Żyjemy dłużej, jesteśmy lepiej wyedukowani, a coraz więcej osób cieszy się dobrodziejstwami liberalnej demokracji.

Kofeina jest najpopularniejszą używką psychoaktywną. Alkohol dał początek cywilizacji, i na pewno pomagał naszemu gatunkowi zapominać o smutkach przytłaczającej biedy, w której tkwił przez większość historii. To jednak kofeina dała nam Oświecenie i pomogła w dążeniu do dobrobytu.

Artykuł ukazał się wcześniej na stronach USA Today i FEE.

Artykuł O roli kawy i alkoholu w rozwoju cywilizacji pochodzi z serwisu Blog Obywatelskiego Rozwoju.