Handel międzynarodowy trafia często na pierwsze strony gazet i portali internetowych, ale niewiele słyszymy o handlu wewnątrz poszczególnych krajów. Stąd ciekawą lekturą jest artykuł Jorge Alvareza, Ivo Krznara i Trevora Tombe’s „Internal Trade in Canada: Case for Liberalization” opublikowany przez IMF. Także w przypadku Kanady więcej wolnego handlu przyniosłoby więcej korzyści.

Wewnętrzne bariery handlowe w Kanadzie podawane są jako jedna z przyczyn powolnego wzrostu produktywności w tym kraju. Autorzy wskazują na cztery typy barier. Pierwszy z nich to bariery geograficzne, wynikające z uwarunkowań naturalnych czy odległości – niezależne od obowiązujących przepisów prawa. Drugi typ barier to prowincjonalne zakazy np. dotyczące zakazu sprzedaży alkoholu nabywcom z innych prowincji[1]. Bariery techniczne to np. wymogi dotyczące wagi czy rozmiarów pojazdów. Czwarty rodzaj to bariery regulacyjne, które są związane z różnymi pozwoleniami, licencjami i innymi biurokratycznymi obostrzeniami funkcjonującymi w kanadyjskich prowincjach.

Jak pokazują autorzy, pełna liberalizacja handlu miedzy prowincjami mogłaby podnieść PKB per capita o 4 proc. Zwiększyłaby również udział handlu pomiędzy prowincjami, w relacji do PKB, do poziomu handlu międzynarodowego – takiej sytuacji nie było w Kanadzie od początku lat 80-tych. Z kolei senator Jane Cordy wskazuje, że koszy wewnętrznych barier handlowych to 130 mld dolarów.

Najniższe bariery handlowe występują obecnie w Albercie, Kolumbii Brytyjskiej i Ontario. Najsilniejszy protekcjonizm obowiązuje w Manitobie, na Wyspach Księcia Edwarda, w Nowej Szkocji, w Jukonie i w Nowej Fundlandii i Labradorze.

Jednocześnie Alvarez, Krznar i Tombe tłumaczą, że rząd federalny nie może tak po prostu liberalizacji prowincjom prawnie narzucić. Byłoby to niezgodne z konstytucją. Potrzebne są negocjacje i kooperacja prowincji i powinno być to, zdaniem autorów, priorytetem władz na wszystkich szczeblach. W ostatnich dekadach brakowało w tym wymiarze istotnych postępów.

Amela Karabegovic i Robert Cox uważają, że jedną z opcji mogłoby być dołączenie przez wszystkie prowincje do Trade, Investment, and Labour Mobility Agreement (TILMA), umowy podpisanej w 2006 r. pomiędzy Albertą i Kolumbią Brytyjską (która jednak nadal zawiera różnego rodzaju wyłączenia). Innym wzorcem do wykorzystania mogłaby być Australia i obowiązujące tam zasady wzajemnego uznawania regulacji (z ang. mutual recognition of regulation). Oznaczają one, że poszczególne regiony Australii mogą różnić się regulacjami, ale uznają też te obwiązujące w innych miejscach w tym kraju. Innymi słowy produkt akceptowany na terenie jednej prowincji jest akceptowany na terenie całego kraju.

Większość przedsiębiorców popiera dążenia do liberalizacji. Perrin Beatty, kierujący Canadian Chamber of Commerce, powiedział w 2018 r., że “najwyższy czas uporządkować sytuację w domu w związku z wyzwaniami związanymi z globalnym handlem i konkurencyjnością, które dotykają naszą gospodarkę”. Cytowana w tym samym artykule Monique Moreau, wiceszefowa Canadian Federation of Independent Business, stwierdziła, że “handel wewnątrz Kanady powinien być co najmniej tak łatwi jak z innymi krajami”.

Z kolei w badaniach opinii publicznej 81% respondentów stwierdziło, że liberalizacja będzie dobra dla konsumentów, a 77%, że będzie dobra dla biznesu. Ponadto reformy w kierunku większej wolności handlu wewnątrz Kanady byłyby dodatkową zachętą dla zagranicznych inwestorów. Dzięki temu wejście na rynek poszczególnej prowincji oznaczałoby też możliwość wchodzenia na inne kanadyjskie rynki.

Walka o wolnych handel to często konieczność zmierzenia się z różnymi grupami interesu, które korzystają na protekcjonizmie. Kierunek w jakim powinna reformować się w tym wymiarze Kanada jest oczywisty, a wolność handlu wewnątrz kraju to korzyści, których nie warto tracić ze względu na opór protekcjonistycznych lobbystów.

[1] W tekście używam sformułowania „prowincje” w odniesieniu zarówno do 10 prowincji, jak i 3 terytoriów.

Wpisy na Blogu Obywatelskiego Rozwoju przedstawiają stanowisko autorów bloga i nie muszą być zbieżne ze stanowiskiem Forum Obywatelskiego Rozwoju.

Artykuł Nie taki wolny handel wewnątrz Kanady pochodzi z serwisu Blog Obywatelskiego Rozwoju.

W przeszłości, gdy chodziło o tematy związane z wolnością gospodarczą,  Kanada zwykła być obiektem żartów i docinków. W połowie lat dziewięćdziesiątych, ze względu na rozdęte wydatki federalne i będący poza jakąkolwiek kontrolą dług publiczny,  w artykule The Wall Street Journal nazwano kraj ten „honorowym członkiem Trzeciego Świata”. Dzisiaj jednak, wyniki gospodarcze Kanady na tle innych członków grupy G8 przedstawiają się najlepiej. Sytuacja fiskalna kraju, pomimo wstrząsu związanego ze światowym kryzysem z 2008 roku, nie wydaje się być obarczona pozornie nierozwiązywalnymi problemami, jak ma to miejsce w niektórych krajach członkowskich UE i w Stanach Zjednoczonych.

Na początku lat dziewięćdziesiątych dług federalny Kanady stanowił niemal 70 % PKB, zaś koszty jego obsługi wynosiły niemal jedną trzecią przychodów federalnych i ponad jedną czwartą federalnych wydatków. Kanadyjski system emerytalny (ang. „The Canada Pension Plan”) był niewypłacalny w obliczu starzenia się populacji. W okresie, gdy na świecie rządzili reformatorscy politycy tacy jak Margaret Thatcher czy Ronald Reagan, Progresywno-Konserwatywna Partia Kanady (PC) zrobiła niewiele, by zredukować wydatki i decyzją wyborców w 1993 roku została niemal wyrugowana z Parlamentu Kanady, kiedy to do władzy doszła centro-lewicowa Partia Liberalna (LP) pod wodzą Jeana Chrétiena.

Co się zmieniło? Idee dominujące w debacie publicznej. Wraz ze zbliżającym się kryzysem i pogarszającymi się ratingami Kanady wystawianymi przez agencje, praca think tank’ów i liderów biznesu, która popchnęła Kanadę w stronę lepszego zarządzania finansami publicznymi zaczęła przynosić owoce. Opinia publiczna przekonała się do reform, a walki polityczne ustały. Chrétien być może i był socjaldemokratą, jednak żadna partia, która chciała pozostać przy władzy nie mogła tego uczynić bez wprowadzenia reform.

W latach 1993-2003 poziom kanadyjskich wydatków federalnych spadał każdego roku. Najgłębsze ograniczenia wydatków zostały uchwalone dzięki ministrowi finansów Paulowi Martinowi w budżecie federalnym na rok 1995, w którym to wydatki na programy federalne faktycznie zostały obniżone o 9,7% (przewyższając cel wyznaczony na 8,8%), liczba urzędników federalnych spadła o 14%, a wydatki na poszczególne ministerstwa zostały zredukowane o 40% w przeciągu dwóch lat. Oszczędności te nie były efektem cięć w prognozowanym wzroście wydatków, ale faktycznym zmniejszeniem rozmiarów sektora publicznego.

Wszystkie programy federalne, bez wyjątku, były przedmiotem „przeglądu programowego” (ang. „Program Review”), który miał na celu sprawdzenie, czy rząd federalny powinien wykonywać zadania w ramach danego programu oraz czy działają one efektywnie i skutecznie.  Ministrowie byli zobowiązani oceniać prace w swoich obszarach na podstawie następujących kryteriów: (1) służenie interesowi publicznemu; (2) konieczność zaangażowania państwa; (3) stosowna rola rządu federalnego; (4) przestrzeń dla działalności podmiotów partnerstwa publiczno-prywatnego; (5) przestrzeń dla możliwej poprawy efektywności oraz (6) przystępność finansowa.

Oprócz powyższych zmian, kontrola nad niektórymi z programów została przekazana ze szczebla centralnego do odpowiednich prowincji Kanady. Wreszcie, tamtejszy federalny system emerytalny został poddany reformie, aby posiadał wystarczające aktywa niezbędne do wypłacenia w przyszłości wszystkich naliczonych świadczeń.

Ograniczenie interwencji państwa napędziło wzrost gospodarczy, powodując zwiększenie przychodów federalnych, co pozwoliło rządowi obniżyć podatki. Dzięki temu gospodarka nadal się rozwijała. To zjawisko gospodarcze, jak stwierdził dyrektor Instytutu Macdonalda-Lauriera Brian Lee Crowley, było „cudownym sprzężeniem zwrotnym”.

Kanada jest także państwem bardziej otwartym na świat niż swój południowy sąsiad. Pomimo  swojej mniejszej populacji, przyjmuje rocznie więcej wykwalifikowanych imigrantów niż Stany Zjednoczone i w przeciwieństwie do nich nie przypisuje przybyszów do określonych zawodów. Żadna z głównych partii politycznych nie sprzeciwia się imigracji.

Kanadyjski system bankowy został oceniony jako najzdrowszy na świecie po raz szósty z rzędu. Nie wynika to z bardziej rygorystycznych regulacji. Pozwolono po prostu bankom działać  w sposób, który to one uważają za najbardziej rozsądny w danej sytuacji.  Podobnie jak w czasie  Wielkiej Depresji, Kanada nie doświadczyła ani jednej upadłości banku podczas ostatniego kryzysu finansowego.

Wyzwania są nadal obecne. Pod rządami konserwatywnego rządu premiera Stephena Harpera rozmiar sektora federalnych usług publicznych wzrósł dramatycznie, zablokowano wiele decyzji o inwestycjach zagranicznych, zaś politycznie ważne ograniczenia w handlu produktami  rolniczymi nadal są popierane. Na przekór sondażom opinii publicznej sprzeciwiającym się budżetom z deficytem, rząd wprowadził pakiet stymulacyjny, „Plan działania dla gospodarki Kanady” (ang. „Canada’s Economic Action Plan”), który pogrążył kraj w kolejnych deficytach, utrzymywanych do dzisiaj. Poszczególne prowincje mają zaś swoje własne problemy.

Pomimo wysiłków najważniejszych polityków Partii Konserwatywnej w celu stłumienia oskarżeń o lekkomyślne wydawanie publicznych pieniędzy, stawianych przez zwolenników „małego rządu”, Kanadyjczycy są niechętni zaakceptowaniu deficytów bez planu, który doprowadziłby do zbilansowania budżetu. Choć w porównaniu z rządami Liberałów Chrétiena obecne reformy mogą wydawać się zbyt powolne i powściągliwe, kraj stale i mozolnie zmierza ku zrównoważonemu budżetowi. Kanada cały czas prezentuje się dobrze pod względem wyników gospodarczych –  z jednymi z niższych wydatkami socjalnymi w relacji do PKB wśród krajów wysoko rozwiniętych, ze stabilnym systemem bankowym i , pomimo ich wzrostu,  wydatkami rządowymi w odniesieniu do PKB na poziomie porównywalnym do tego z lat dwudziestych XX wieku.

Walka o ograniczone wydatki publiczne nie jest walką polityczną, ale ideową.  Kanadyjskie sukcesy z przeszłości dały wszystkim państwom lekcję, z której można wyciągnąć wnioski na przyszłość.

Artykuł Kanada pokazała, że się da pochodzi z serwisu Blog Obywatelskiego Rozwoju.